بشار شعیری
ابواسماعیل بَشّارِ شَعیری، (درگذشت حدود ۱۸۰ق/۷۹۶م)، از غالیان شیعه بود. بشار در زمان امام جعفر صادق (ع) مى‌زیست و در کوفه اقامت داشت. منابع از طرد و لعن بشار توسط امام صادق (ع) گزارش داده‌اند.
زندگی
اطلاع کامل و دقیقى از تاریخ زندگى، نحوه تحصیل و اعتقادات وی در اختیار نیست. او از فروش شعیر (جو) روزگار مى‌گذراند و از این رو به «شعیری» شهرت یافت؛ اگرچه برخى منابع از احتمال انتساب وی به محله «باب الشعیر» در بغداد نیز سخن گفته‌اند.
گاه از وی با عنوان «اشعری» نام برده‌اند. درباره این نام‌گذاری از دو احتمال یاد شده است: نخست آنکه اشعری فردی است ناشناخته و متفاوت با شعیری؛ دیگر آنکه تبدیل «الشعیری» به «اشعری» ناشى از تصحیف بوده است.
بشار در عصر امام جعفر صادق (ع) مى‌زیست و در کوفه اقامت داشت.
برخى بشار را از مخمسه و یا پیرو خطابیه بر شمرده‌اند که احتمالاً علت آن اشتراک ایشان در پاره‌ای از عقاید بوده است، ولى باید به تفاوت‌های یاد شده در نظریات آنان، به ویژه آنچه سبب طعن مخمسه بر بشار گردید، توجه نمود.
عقاید
تناسخ و اباحی‌گری
او در عقایدی چون تناسخ، اباحی‌گری و تعطیل سنن و احکام، هم‌‌رأی و هم‌نظر با خطّابیه بود، اما به رغم اشتراکات بسیار، در مسأله‌ای مهم با آنان به مخالفت برخاست.
الوهیت پنج تن
او برخلاف مخمّسه که قائل به الوهیت «پنج تن»، یعنى محمد (ص)، علی (ع)، فاطمه (س)، حسن (ع) و حسین (ع) بودند، محمد (ص) را از زمره آنان خارج دانسته، برای وی مقامى همانند مقام سلمان نزد مخمسه قائل مى‌شود و محمد(ص) را بنده على (ع) مى‌شمارد و تنها در الوهیت ۴ تن: على (ع)، فاطمه(س)، حسن (ع) و حسین (ع) با آنان هم سخن مى‌گردد. از این ۴ نفر نیز تنها على (ع) را، چون نخستین کس است، الله حقیقى، و بقیه را غیر حقیقى مى‌داند و بر خلاف خطابیه، از پذیرش رسالت برای سلمان سرباز مى‌زند.
الوهیت على(ع)
بشار، هم‌داستان با عُلیائیه، على (ع) را خدایى مى‌داند که به صورت علوی هاشمى جلوه‌گر شده و بنده خویش محمد را به رسالت از جانب خود فرستاده است. همین سخن سبب گردید تا مورد طعن مخمسه قرار گیرد و پس از مرگ وی بگویند چون او منکر ربوبیت محمد(ص) و رسالت سلمان شد و محمد( ص) را بنده على (ع) دانست، به صورت پرنده‌ای دریایى به نام علیاء مسخ گردید. از این‌رو، پیروان او را نیز علیائیه نامیدند. در برخى از منابع نام این پرنده علباء و نام فرقه، علبائیه آمده که البته ممکن است اختلاف در اثر اشتباه ناسخان باشد.
طرد و لعن
با وجود آنکه بشار شعیری را راوی واقعه‌ای از امام صادق(ع) - منقول از مفضل بن عمر - دانسته‌اند، بسیاری منابع از طرد و لعن بشار توسط امام صادق(ع) گزارش داده‌اند. که امام (ع) صریحاً او را کافر، مشرک، فاسق و ابلیس خوانده است.
پانویس
- ↑ نک: مامقانى، تنقیح المقال، ج۱(۲)، ص۲۰.
- ↑ کشى، معرفة الرجال، ص۳۰۵؛ صاحب معالم، التحریر الطاووسى، ص۵۵.
- ↑ تستری، قاموس الرجال، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۳؛ مامقانى، تنقیح المقال، ج۱(۲)، ص۱۷۰.
- ↑ سعدبن عبدالله اشعری، المقالات و الفرق، ص۶۰.
- ↑ کشى، معرفة الرجال، ص۳۹۹-۴۰۰؛ نیز نک: سعد بن عبدالله اشعری، المقالات و الفرق، ص۵۶.
- ↑ کشى، معرفة الرجال، ص۳۹۹-۴۰۰.
- ↑ کشى، معرفة الرجال، ص۴۰۰.
- ↑ سعدبن عبدالله اشعری، المقالات و الفرق، ص۵۶.
- ↑ خصیبى، حسین، الهدایه الکبری، ص۲۵۶.
- ↑ نک: کشى، معرفة الرجال، ص۳۱۴-۳۱۶.
منابع
- اشعری، على، مقالات الاسلامیین، به کوشش محمد محیى الدین عبدالحمید، قاهره، ۱۳۶۹ق/۱۹۵۰م.
- تستری، محمدتقى، قاموس الرجال، قم، ۱۴۱۰ق.
- خصیبى، حسین، الهدایه الکبری، بیروت، موسسه البلاغ.
- سعدبن عبدالله اشعری، المقالات و الفرق، به کوشش محمد جواد مشکور، تهران، ۱۹۶۳م.
- شیخ طوسى، محمد، الغیبه، به‌کوشش عبادالله طهرانى و على احمد ناصح، قم، ۱۴۱۱ق.
- صاحب معالم، حسن، التحریر الطاووسى، به کوشش محمد حسین ترحینى، قم، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
- کشى، محمد، معرفه الرجال، اختیار شیخ طوسى، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۲ش.
- مامقانى، عبدالله، تنقیح المقال، چ سنگى، تهران.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: